Ga naar de inhoud

Praktijkvoorbeelden voor toekomstbestendig opleiden

Van student tot specialist

De zorg verandert. De patiënt verwacht meer maatwerk, regie en samenwerking tussen zorgprofessionals. Tegelijkertijd groeit het tekort aan artsen buiten het ziekenhuis – denk aan jeugdartsen, specialisten ouderengeneeskunde en forensisch artsen.

Deze maatschappelijke uitdagingen vragen om twee dingen: een krachtig opleidingscontinuüm dat studenten stap voor stap begeleidt tot toekomstbestendig geneeskundig specialist én gerichte actie om het tekort aan extramurale artsen aan te pakken. In een uitgebreid samenwerkingsverband wordt hier aan gewerkt binnen Opleidingscontinuüm aan het geheel – van student tot specialist en binnen de actieplannen Meer Extramurale Artsen specifiek aan het meer zichtbaar maken van artsen buiten het ziekenhuis.

Hieronder vind je inspirerende praktijkvoorbeelden die laten zien hoe het ook anders kan: slimmer, mensgerichter en beter verbonden met de zorg van morgen.

Thema 1: Studenten

De arts van de toekomst werkt niet alleen in het ziekenhuis. Daarom is het belangrijk dat studenten al vroeg een breed en realistisch beeld krijgen van het artsenberoep. Dit vraagt om aandacht voor extramurale zorg in het curriculum, goede begeleiding bij loopbaankeuzes en ruimte voor persoonlijke ontwikkeling – zowel binnen als buiten de opleiding.

  • Het Erasmus MC biedt masterstudenten geneeskunde kosteloos professionele coaching aan via het MATCH-programma, gericht op persoonlijke en professionele ontwikkeling.
    Meer informatie: MATCH (opent in nieuw tabblad)-coachingprogramma
     
  • Elke masterstudent van het Amsterdam UMC krijgt een mentor voor begeleiding bij competentieontwikkeling, het opstellen van leerdoelen en het maken van loopbaankeuzes.
     
  • Bij de start van de coschappen werken Radboudumc en LUMC met vaste co-groepen en mentoren. Elke mentor voert ook individuele gesprekken met coassistenten, gericht op zelfreflectie en professionele ontwikkeling.
     
  • Het UMC Utrecht reserveert 10% van het onderwijsprogramma voor vaardigheden, persoonlijke ontwikkeling en loopbaanoriëntatie.
     
  • Het Amsterdam UMC biedt loopbaancoaching aan voor studenten geneeskunde.
     
  • Geneeskundestudenten bij het Amsterdam UMC kunnen speeddaten met geneeskundig specialisten om zich te oriënteren op hun toekomstig specialisme.
     
  • Het Open Spookhuis, een initiatief van het UMC Utrecht en overgenomen door Radboudumc en UMCG, weerlegt mythes over het artsenvak en maakt loopbaanpaden transparanter voor masterstudenten.
    Meer informatie: Beeldvorming maakt artsenvak onaantrekkelijk: zonde! (opent in nieuw tabblad) of ‘In een Open Spookhuis willen we spookverhalen weerleggen over je loopbaan als specialist’ (opent in nieuw tabblad).
     
  • Onder leiding van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid is een landelijke toolbox ontwikkeld om studenten te enthousiasmeren voor een loopbaan in de jeugdgezondheidszorg.
    Meer informatie: Toolbox (opent in nieuw tabblad) JGZ.
     
  • Interviews met rolmodellen vanuit sociale geneeskunde en eerste lijn.
    Meer informatie: Podcast KoffieCo (opent in nieuw tabblad)
     
  • De website ‘Start als Arts’ biedt praktische informatie voor beginnende artsen, van BIG-registratie tot een overzicht van vervolgopleidingen. 
    Meer informatie: Start als Arts (opent in nieuw tabblad)
     
  • Next Level Dokter is een landelijke campagne die geneeskundestudenten en basisartsen inspireert om te kiezen voor artsenberoepen buiten het ziekenhuis.
    Meer informatie: Next Level Dokter (opent in nieuw tabblad)
     
  • De NVAVG maakte een informatiepakket over het coschap lopen in de verstandelijk gehandicaptenzorg.
    Meer informatie: Informatiepakket coschap Arts Verstandelijk Gehandicapten. (opent in nieuw tabblad)

  • Het UMC Utrecht ontwikkelt een profileringstraject voor geneeskundestudenten via de arts-assistentenvereniging, gericht op verdieping buiten het standaardcurriculum.
     
  • De KNMG organiseert jaarlijks de verkiezing Geneeskundestudent van het Jaar, waarmee maatschappelijke betrokkenheid onder studenten wordt gestimuleerd en gewaardeerd.
    Meer informatie: Verkiezing  (opent in nieuw tabblad)Geneeskundestudent van het Jaar
     
  • In het hbo worden studiepunten toegekend voor medezeggenschapsactiviteiten en onderwijsinspraak. Dit roept de vraag op of vergelijkbare waardering in de geneeskundeopleiding wenselijk is.
    Meer informatie: studiepunten (opent in nieuw tabblad) voor extra-curriculaire activiteiten
     
  • Game of Hospitals is een internationale serious game die studenten inzicht geeft in de organisatie van de zorg en hen leert strategisch denken over ziekenhuisstructuren.
    Meer informatie: Game of Hospitals (opent in nieuw tabblad)
     
  • Verschillende geneeskundefaculteiten bieden studenten de mogelijkheid om keuzevakken of minors te volgen buiten de eigen opleiding, zoals bij psychologie of bestuurskunde.

  • Het UMC Utrecht heeft haar geneeskundecurriculum herzien om adaptieve, creatieve artsen op te leiden. Elk blok besteedt aandacht aan 0e–2e lijnszorg en de meest voorkomende ziektebeelden.
     
  • Bij het LUMC kunnen derde- en vierdejaars geneeskundestudenten meedoen aan de MasterMind Challenge, waarin zij in samenwerking met de gemeente Leiden werken aan maatschappelijke zorgvraagstukken.
    Meer informatie: Masterminds Challenge (opent in nieuw tabblad)
     
  • Sommige faculteiten trainen studenten in observatievaardigheden buiten de medische context, bijvoorbeeld door les te geven in een museum.
    Meer informatie: observatievaardigheden buiten de medische context (opent in nieuw tabblad)

Thema 2: Anios

De aniosfase is voor veel jonge artsen een periode van oriëntatie én ontwikkeling. Door het aniosschap bewust in te richten als persoonlijk leertraject – met goede begeleiding, diversiteit in werkplekken en aandacht voor generieke competenties – ontstaat ruimte voor groei, reflectie en loopbaankeuzes. Zo dragen instellingen bij aan betere zorg én aan toekomstbestendige geneeskundig specialisten.

  • Voor aniossen kunnen terugkomdagen worden ingericht naar analogie van de terugkomdagen in de opleidingen tot specialist ouderengeneeskunde, huisarts, arts voor verstandelijk gehandicapten en arts M+G.
     
  • Op Palliaweb kunnen aniossen via het programma Optimaliseren Onderwijs Palliatieve Zorg (O2PZ) een competentiescan palliatieve zorg doen, om inzicht te krijgen in hun ontwikkelpunten.
    Meer informatie: Palliaweb – O2PZ (opent in nieuw tabblad)
     
  • In de eerste lijn bestaan al traineeships voor aniossen. Die kunnen als inspiratie dienen voor het vormgeven van het aniosschap nieuwe stijl in ziekenhuizen.
     
  • De SBOH is een pilot gestart met een extramuraal-overstijgend traineeship in de regio Den Haag, Rotterdam en Leiden. Het tweejarige traject combineert werkervaring in de huisartsgeneeskunde, ouderengeneeskunde, verslavingszorg en mogelijk ziekenhuiszorg.
     
  • Ook het Radboudumc en de OOR ON-regio werken aan de ontwikkeling van een aniosschap nieuwe stijl.
     
  • Het Radboudumc neemt sinds 2024 aniossen centraal aan binnen vier pools: acuut, beschouwend, snijdend en ‘anders’. Aniossen kunnen rouleren tussen afdelingen en krijgen een generiek inwerk- en onderwijsprogramma, met begeleide intervisie en mentoren/coaches.
     
  • Het Amphia Ziekenhuis biedt een gecombineerd aniosschap aan binnen de specialismen neurologie, longgeneeskunde en interne geneeskunde.
    Meer informatie: Gecombineerd ANIOS-schap – Amphia (opent in nieuw tabblad)
     
  • Haaglanden MC biedt een tweejarig ANIOS-traineeship op maat aan, met keuzemogelijkheden uit verschillende ziekenhuis-specialismen.
    Meer informatie: Werken bij Haaglanden MC (opent in nieuw tabblad)
     
  • OOR NO en het UMCG bieden een geïntegreerd ANIOS-traineeship aan waarin deelnemers in twee jaar drie specialismen doorlopen. Het programma bevat onder andere een portfolio, intervisie, een starterspakket en aanvullende cursussen.
    Meer informatie: ANIOS Traineeship – OOR NO (opent in nieuw tabblad)

  • Op initiatief van de huisartsenopleiding Maastricht is een gecombineerd aniosschap ontwikkeld waarin jonge artsen werkervaring opdoen binnen én buiten het ziekenhuis. Deze constructie biedt een breed perspectief op de praktijk van intra- en extramurale zorg.
    Meer informatie: Visiedocument Opleidingscontinuüm (opent in nieuw tabblad), p.10
     
  • Bij het Amsterdam UMC en binnen de ouderengeneeskunde zijn gesprekken gaande over nieuwe anios-trajecten die opleidingsclusters overstijgen. Doel is meer flexibiliteit en oriëntatiemogelijkheden voor jonge artsen.
     
  • Er bestaat een gecombineerd aniosschap in de ouderenzorg en palliatieve geneeskunde, met vier opeenvolgende stages van zes maanden. Thema’s zijn onder meer functiebehoud, interprofessioneel werken en kwaliteit van leven en sterven.

  • De Jonge Specialist biedt basisartsen het portfolio Iprove aan, gericht op de ontwikkeling van generieke competenties en zachte vaardigheden.
    Meer informatie: Iprove (opent in nieuw tabblad) – De Jonge Specialist
     
  • In de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde kan een anios-portfolio worden ingediend als bewijsstuk voor vrijstelling. Het portfolio wordt pas beoordeeld nadat de anios is aangenomen en speelt geen rol in het sollicitatieproces.
     
  • Wetenschappelijke verenigingen van medisch-specialistische vervolgopleidingen stellen portfolio’s beschikbaar voor aniossen die gemotiveerd zijn voor hun specialisme. Het is belangrijk dat deze portfolio’s worden gebruikt als reflectietool en niet als afvinklijst.

Thema 3: Geneeskundige vervolgopleidingen

Een transparant en professioneel selectieproces is essentieel voor een eerlijke instroom in de vervolgopleidingen. Heldere informatievoorziening, objectieve selectiecriteria en geschoolde commissies helpen vooroordelen te verminderen en diversiteit te bevorderen. Zo maken alle kandidaten – met uiteenlopende achtergronden en ambities – een eerlijke kans op een plek in de opleiding.

Innovatie in de geneeskundige vervolgopleidingen is noodzakelijk voor het vergroten van de capaciteit voor de begeleiding van aios binnen de extramurale geneeskundige vervolgopleidingen en voor samenwerking over domeinen heen: tussen praktijk, onderzoek en opleiden, intraprofessioneel (tussen geneeskundig specialismen: eerste lijn, sociale geneeskunde en ziekenhuisspecialismen) en interprofessioneel (tussen verschillende beroepsgroepen zoals artsen en verpleegkundigen).

  • De huisartsopleiding werkt met vaste kaders en richtlijnen voor sollicitatieprocedures, inclusief een openbaar toetsingskader. 
    Meer informatie: Kaders en richtlijnen – Huisartsopleiding Nederland (opent in nieuw tabblad)
     
  • In eerstelijnsopleidingen zijn sollicitatieprocedures en selectiecriteria opgenomen in het toetsingskader van de vervolgopleiding en worden deze geëvalueerd tijdens visitaties.
     
  • De sollicitatieprocedure voor de opleiding tot arts Maatschappij & Gezondheid is uitvoerig beschreven. SOGEON, als onafhankelijke stichting, is verantwoordelijk voor deze procedure, waardoor opleiding en werkgeverschap gescheiden zijn. 
    Meer informatie: Over SOGEON – Arts M+G (opent in nieuw tabblad)
     
  • Voor ziekenhuisspecialismen kunnen bovenstaande voorbeelden uit de eerste lijn en sociale geneeskunde als inspiratie dienen voor het ontwikkelen van transparante sollicitatieprocedures.
     
  • Binnen het UMC Utrecht onderzoekt de arts-assistentenvereniging hoe sollicitatieprocedures verbeterd kunnen worden. Er is een intern visiedocument opgesteld, in lijn met de gepubliceerde opleidingscontinuümdocumenten van de NFU.
     
  • Radboudumc/SGBO, NSPOH en NVAB voeren samen een project uit gericht op centrale verbeterde aanmeld-/plaatsingsprocedure voor de opleiding bedrijfsgeneeskunde; Doel: transparante aanmelding, optimaliseren opleidingscapaciteit. 
    Meer informatie: Centrale aanmelding opleiding tot bedrijfsarts | ZonMw Projects (opent in nieuw tabblad)
    Contactpersoon: Marjolein.bastiaanssen@radboudumc.nl (opent in nieuw tabblad) 

  • Het Radboudumc ontwikkelt samen met HR een assessment voor selectie bij kindergeneeskunde en neurologie. Kandidaten ontvangen persoonlijke feedback van een HR-functionaris.
     
  • Binnen de sociale geneeskunde werkt SOGEON met een vast reglement voor de selectiecommissie van de opleiding tot arts M+G.
    Meer informatie: SOGEON (opent in nieuw tabblad)
     
  • SOON heeft een reglement opgesteld voor sollicitatiecommissies in de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde.
    Meer informatie: SOON (opent in nieuw tabblad)

  • UMC Utrecht en Amsterdam UMC hebben samen het Universitair Public Health Opleidingsinstituut opgericht. UPHO leidt artsen op in de 2e fase van opleiding tot arts Maatschappij en Gezondheid (arts M+G).
    Meer informatie: Upho (opent in nieuw tabblad)
     
  • Bij Radboudumc/SGBO loopt een project voor extra instroom aiossen bedrijfsgeneeskunde door innovatie onderwijsvormen en inzet van gedragswetenschappelijke docenten naast bedrijfsarts-opleiders.
    Contactpersoon: Marjolein.bastiaanssen@radboudumc.nl (opent in nieuw tabblad) 
     
  • Project om de opleiding tot bedrijfsarts te vernieuwen door digitale technologie en nieuwe (asynchrone) leervormen zodat er meer aiossen opgeleid kunnen worden (NSPOH, SGBO, Radboudumc, Perspectief, Arbo Unie, HTC, NVAB, Maastricht UMC+).
    Meer informatie: Digitale innovatie opleiding bedrijfsarts (DIOBA). | ZonMw Project (opent in nieuw tabblad)
    Contactpersoon: E.noordik@nspoh.nl (opent in nieuw tabblad) 
     
  • Binnen de JGZ-opleiding wordt gewerkt met een verlengde arm-constructie, een junior specialist assisteert als “arts gedelegeerde taken” de opleider bij het opleiden van aios. TNO biedt hiervoor Didactische Trainingen aan deze “artsen gedelegeerde taken” aan.

Thema 4: Toekomstbestendige GSP en de relevantie van profielen

De zorg van morgen vraagt om geneeskundig specialisten met meer dan alleen wetenschappelijke expertise. Door ruimte te bieden voor profielen als onderwijs, bestuur, kwaliteit en innovatie kunnen aiossen zich ontwikkelen in de richting die past bij hun talenten én bij wat de maatschappij nodig heeft. Zo leiden we op tot veelzijdige en toekomstbestendige artsen.

  • Zeven ziekenhuizen in de OOR-ON-regio hebben opleidingsprofielen ontwikkeld voor Management en Bestuur, Onderwijs en Opleiding, en Kwaliteit en Veiligheid.
    Meer informatie: Toolbox profielen (opent in nieuw tabblad)
     
  • De huisartsopleiding heeft een Landelijk opleidingsplan en kenmerkende beroepsactiviteiten van de huisarts uitgeschreven en biedt differentiatie in Beheer en Beleid.
    Meer informatie: Landelijk opleidingsplan  (opent in nieuw tabblad)
     
  • De opleidingen tot huisarts en specialist ouderengeneeskunde bieden profielen in stagebeleid, leiderschap en organisatie en onderwijs in praktijkmanagement.
     
  • Het Amsterdam UMC heeft in het herziene landelijke Opleidingsplan Specialisme Ouderengeneeskunde de onderwerpen medisch leiderschap & organisatie, onderwijs & opleiden en meer ruimte voor keuzestages met niet-klinische invulling expliciet opgenomen.
     
  • Het UMC Utrecht verkent een discipline-overstijgende track voor Bestuur en Management binnen de medische vervolgopleidingen.
     
  • Het UMC Utrecht biedt een leergang Groene OK om duurzaamheid in de klinische praktijk te stimuleren.
     
  • De CMV/NFU met de CMV-klankbordgroep ontwikkelde een handreiking om bestuurlijke profielen en talentontwikkeling in medische vervolgopleidingen te ondersteunen.
    Meer informatie: Handreiking ontwikkeling bestuurlijk talent aios (opent in nieuw tabblad) 
     
  • Het UMC Utrecht maakt 10% van de tijd van AIOS beschikbaar voor bestuurstaken binnen het ziekenhuis.
     
  • Het UMCG biedt regionale opleidingsprofielen aan zoals Bestuur en Management, en sinds kort ook Onderwijs.
     
  • Competentiegerichte opleiding, gericht op kennis en vaardigheden voor opleiden van aios specialist ouderengeneeskunde en arts verstandelijk gehandicapten. 
    Meer informatie: KaderOpleiding Opleiden (opent in nieuw tabblad)
     
  • De masterclass gericht op specialisten ouderengeneeskunde die zich op het gebied van medisch leiderschap verder willen ontwikkelen.
    Meer informatie: Masterclass medisch leiderschap – Verenso (opent in nieuw tabblad) 
     
  • Keuzemodule voor aios ouderengeneeskunde die zich willen verdiepen in beleidsadvisering en leiderschap. 
    Meer informatie: Keuzemodule Leiderschap en Organisatie (opent in nieuw tabblad) 
     
  • Huisartsenopleiding Nederland ontwikkelde voor huisartsen de differentiatie ‘Onderwijs geven en maken’. Het gaat om onderwijs voor studenten en co-assistenten binnen de opleiding geneeskunde en op de werkplek. 
    Meer informatie:  Aios-co model Huisartsgeneeskunde (opent in nieuw tabblad)
     
  • De NVAB-toolbox ‘Coassistenten begeleiden’ voor bedrijfsartsen en aiossen maakt het voor bedrijfsartsen makkelijker om een coassistent te begeleiden. Zo ontstaan er meer en betere meer en betere coschapplekken binnen de arbeids- en bedrijfsgeneeskunde.
    Meer informatie: Toolbox coschap Arbeid en Gezondheid (opent in nieuw tabblad)

  • Het Jeroen Bosch Ziekenhuis biedt het Pareltraject aan, een speciaal leertraject voor aiossen waarin zij competenties ontwikkelen in vakoverstijgende thema’s zoals kwaliteitszorg en bestuurlijke vraagstukken. Aiossen lopen bijvoorbeeld mee met de Raad van Bestuur om inzicht te krijgen in de financiering van ziekenhuiszorg of nemen deel aan interne kwaliteitstrajecten.
    Meer informatie: Pareltraject – Jeroen Bosch Ziekenhuis (opent in nieuw tabblad)
     
  • Het Radboudumc stimuleert verdieping in de profielen ‘onderwijs en opleiding’ en ‘innovatie in de zorg’ binnen diverse medische vervolgopleidingen. Voor deze profielen zijn éénjarige topclasses beschikbaar waarin aiossen zich kunnen specialiseren op thema’s buiten het klinisch werkveld.
     
  • Arts aan de bestuurstafel-traject: de LAD ontwikkelde een positioneringstraject waarin artsen worden ondersteund bij het opzetten van een professioneel inspraakorgaan.
    Meer informatie: Gezond en veilig werken | LAD (opent in nieuw tabblad)
    Contactpersoon: R.steenbeek@lad.nl (opent in nieuw tabblad) 

  • Het UMCG organiseert opleidingsmiddagen waarin a(n)iossen, opleiders, supervisoren en stafleden met elkaar in gesprek gaan over de verbinding tussen opleiding en praktijk. Tijdens deze sessies is er ruimte voor intervisie, het delen van ervaringen en het bespreken van vakoverstijgende thema’s, zoals werkplezier, professionele ontwikkeling en maatschappelijke rol van de arts.
    Meer informatie: Opleidingsmiddagen (opent in nieuw tabblad) UMCG

Dit artikel delen via:

Bekijk meer artikelen met deze onderwerpen